Bu makalemde CodeDom sınıfını kullanarak çalışma zamanında kod derleme, AppDomain sınıfı ve Application Domain yönetimine ve son olarakda plug-in tabanlı programlama konularına değineceğim. Yaygın olarak kullanılan uygulamalardaki genel sorun yazılımın özelleştirme olanaklarının, esnekliğinin, uyarlanabilirliğinin yetersiz olmasıdır.Bu özellikler ve nitelikler sektöre hitab eden yazılımların ön plana çıkmalarındaki en önemli kriterlerdir. Hepimiz geliştirdiğimiz uygulamaların uyarlama bölümünde bu tür sıkıntıları yaşamışızdır.Bazen konu o kadar geniştir ki, yazılımın belirli bölümlerinde kontrolün kullanıcıda olması gerekir veya sizin kullanıcının taleplerine çok kısa sürede cevap vermeniz gerekebilir.Bu tür durumlarda plug-in tabanlı uygulamalar geliştirmemiz gerekir. Plug in tabanlı programlama konusuna girmeden önce uzun süredir ilgimi çeken diğer bir konuya değinmek istiyorum.
Çalışma zamanında .net kodu oluşturmak/derlemek.
.Net ile uyumlu dilleri kullanarak çalışma zamanında kod oluşturma veya derleme yapma imkanımız mevcuttur. İlk bakışta aklınıza -"bu tür bir özelliği nerde kullanabiliriz?" sorusu gelebilir.Birkaç örnek vermek gerekirse kendi IDE’ nizi geliştirebilir veya çalışma zamanında yazdığınız kodu derleyip, yazılımda herhangi bir güncelleme yapmadan uygulamanızın içinde kullanabilirsiniz. .Net ile çalışma zamanında kod oluşturmak için System.CodeDom sınıfını ve derlemek için kullandığımız dile ait referans sınıfını kullanırız (c# için Microsoft.CSharp).
System.CodeDom İsim Alanı(Namespace)
Bu isim alanı bize .Net dili oluşturmak için gerekli sınıfları sunar. .Net dilinin yapısı tam olarak bu sınıf altında özetlenmiştir diyebiliriz. Birkaç örnek vermemiz gerekirse;
CodeCompileUnit sınıfı
.Net dillerinde kodun belli bir etki alanı mevcuttur.Yazdığımız kod bir üye ye aittir bu üye bir sınıfa, seçimli olarak sınıf da bir isimalanına. Kod yazarken ilk olarak isimalanı sonra sınıf ardından üyeleri oluşturur ve gerekli kodları üyelere yazarız. Özetlemek gerekirse CodeDom isimalanındaki sınıfları kullanarak kod oluştururken aynı yöntemi uygulayacağız. CodeDom isimalanındaki bütün sınıflar bir ağaç yapısındadır ve en tepedeki sınıf CodeCompileUnit sınıfıdır.Kısaca bu sınıf .Net kod parçalarını içerir.
Bu yapı kod grafiği olarak isimlendirilmektedir.
.Net kodunun çalışma zamanında oluşturulması
Kod oluşturmak veya derlemek için üreteceğimiz veya derleme yapacağımız kodun dilini destekleyen sınıfları kullanırız. C# dili için bu Microsoft.CSharp isimalanı altındaki CSharpCodeProvider sınıfı, VB dili için Microsoft.VisualBasic isimalanı altındaki VBCodeProvider sınıfıdır. Bu sınıfların CompileAssemblyFromDom, CompileAssemblyFromFile veya CompileAssemblyFromSource metodlarını kullanırız.
HelloWorld örneği
CodeDom isimalanındaki sınıfları kullanarak HelloWorld kodu üretecek bir örnek yapalım.
Örneğimizi çalıştırdığımızda bize C:\kod.txt dosyasını oluşturacaktır.
Dikkat ederseniz CodeDom sınıfını açıklarken c# diline bağımlı kalmadan, .Net dillerinin oluşturulup derlenebileceğinden bahsettim.HelloWorld.cs örneğindeki kod ile CodeDom yapısını destekleyen bütün dillerde kod oluşturabilir, derleyebiliriz. İsterseniz aynı örneği sadece iki satırını değiştirerek vb.net kodu üretmesi için uyarlayalım.
Örneğimizi çalıştırdığımızda bize C:\kod.txt dosyasını vb.net dilinde oluşturacaktır.
CodeDom isimalanı gördüğünüz gibi dilden bağımsız kodun temsil edilmesini sağlar.
.Net kodunun çalışma zamanında derlenmesi
.Net kodu derleme için derleyeceğimiz dilin ilgili sınıflarını kullanacağız.Kod oluşturma işleminden farklı olarak derleme parametrelerini belirlemek için CompilerParameters sınıfı kullanmamız gerekmektedir.Sonuç olarak bu işlemi csc.exe yi çalıştırmakla aynı sayabilirsiniz.csc.exe derleme programının aldığı parametreleri burda CompilerParameters sınıfı ile temsil ediyoruz.C# kodu derlemek için CSharpCodeProvider sınıfını kullanacağız.
C:\HelloWorld.exe miz derlenmiş durumdadır.
AppDomain sınıfı ve yönetimi
İşletim sistemleri genel olarak çalıştırdıkları uygulamalarda oluşacak herhangi bir problemin diğer çalışan uygulamaları etkilemesini önlemek için bu uygulamalar arasında bir izolasyon uygularlar. Bellek adresleri uygulamaya bağımlıdırlar.A uygulamasından B uygulamasına gönderilen bellek adresinin B uygulaması tarafından kullanılması, B uygulamasını %100 güvenli kılmaz.Bunun sebebi gönderilen bellek adresinin A uygulaması tarafından B’den habersiz olarak değiştirilebiliyor olmasıdır. AppDomain sınıfı uygulamamızın çalıştığı domain’in özelliklerine erişmemizi, yeni application domain yaratmamızı veya yarattığımız domainlerin bellekten kaldırılmasını sağlar.AppDomain sınıfına bu makalede değinmemin sebebi plug in konusuna bir ön hazırlık yapmaktır.Plug in konusunda uygulamamıza dinamik olarak dll assemblyleri yükleyip çalıştıracağız.Normalde çalışma zamanında AppDomain sınıfının Load veya Assembly sınıfının LoadFile metodyla dll dosyaları yüklememiz mümkündür.Fakat yüklenen assembly uygulamamızın çalıştığı application domain’e yüklenecektir.Yüklediğimiz assembly dosyalarını bellekten kaldırma olanağımız mevcut değildir.Bunu ancak application domain’i bellekten kaldırarak yapabiliriz ki bu mevcut çalışan uygulamamızın da sonlanması demektir. Bu sorunu aşmak için çalışma zamanında yükleyeceğimiz assembly dosyalarının yeni bir AppDomain de yüklenmesini sağlamamız gerekmektedir.AppDomain sınıfı bize yeni domainler yaratmamıza imkan sağlamaktadır.
Yeni bir AppDomain yaratmak
Yeni bir AppDomain yaratmak için AppDomain sınfıının CreateDomain metodunu çağırmamız gerekmektedir.
Uygulamamızı çalıştırdığımızda iki ayrı application domain’e sahip olacağız.
Mevcut bir AppDomain’in bellekten kaldırılması için AppDomain sınıfına ait Unload metodunu çağırmamız yeterli olacaktır.
AppDomain nesnemiz bellekten kaldırıldığıdan dolayı "Attempted to access an unloaded AppDomain (Bellekten kaldırılmış bir AppDomain’e erişmeye çalıştınız)" hatasını aldık.
Diğer bir AppDomain’e assembly yüklemek.
Plugin örneğinde gerçekleştireceğimiz işlem dll lerin çalışma zamanında ikinci bir AppDomain nesnesine yüklenmesidir.Bunu Activator sınıfını kullanarak gerçekleştiriyoruz.
CreateInstanceFrom metoduyla Test.dll assembly sini yarattığımız yeni AppDomain’e yüklüyoruz.Böylece yenidomain’i bellekten kaldırdığımızda yüklenen dll de kaldırılmış oluyor. Plugin tabanlı programlama
Evet geldik makalenin asıl konusuna.Geliştirdiğimiz uygulamaların esnekliğini,güncelleme kolaylığını ve uyarlanabilirliğini en iyi Plugin teknolojisini kullanarak sağlayabiliriz.Gerçek hayattan bir örnek vermek gerekirse, bir şirket yöneticisi olduğunuzu düşünün.Şirkete araba gerekiyor.Arabayı şirkete alıp bütün işlemlerini kendiniz takip edebilirsiniz veya bir araba kiralama şirketinden araba kiralarsınız.Arabayı kendi şirketinizin üstüne alırsanız, bir üst modele geçmek istediğinizde bütün işlemlerle siz uğraşmak zorunda kalacaksınız.Arabayı kiraladığınız taktirde bu tür sorunlarla sizin yerinize kiralama şirketi uğraşacaktır.Bir üst modele çok rahat bir şekilde geçebileceksiniz.
İki ayrı yapımız olacaktır.Host uygulaması ve Plugin.Host uygulaması plugin lerin yüklendiği yani bizim asıl uygulamamızdır.Plug in ise Host uygulamamızda çalıştıracağımız kodu içerecektir. Peki Host uygulamamıza yükleyeceğimiz Plugin lerin üye bilgilerine nasıl ulaşacağız? Bu karışıklığı interface kullanarak çözebiliriz.Böylece host uygulama,plug in den hangi metodları isteyeceğini bilir, plugin uygulaması ise host uygulamasına hangi metodları sağlayacağını.
Plugin tabanlı uygulama geliştirirken interface tasarımı önem teşkil etmektedir.Hatalı bir interface tasarımı host uygulamasının tekrar derlenmesi ve tekrar dağıtımı demektir.Bu sebepten dolayı interface tasarlanırken dikkat edilmelidir.
Örnek uygulama : yazıCan
Makale için geliştireceğim uygulama ve uygulamanın ismi konusunda karar verememiştim.Murat Küçükosman arkadaşıma teşekkürü bir borç biliyorum.
Örnek uygulama olarak bir notepad uygulaması geliştireceğiz.Uygulayacağımız plugin ler ise seçilen metin üzerinde bazı işlemler gerçekleştirip host uygulamaya metni geri gönderecekler.
İşi daha da heyecanlı hale getirip, yazıCan uygulamamızda plugin leri CodeDom ile çalışma zamanında yazıp derleyeceğiz.
İşe başlamadan önce plugin konusunda da önemine değindiğim interface imizi geliştirelim.Host uygulama Plugin den neler bekleyecek plugin neler sağlayacak.
Host uygulamasında seçilen metnin plugin tarafından işlenip geri gönderileceğinden bahsettik.Bunun için bir metodumuz olsun.String türünden parametre alsın ve String türünden değer döndürsün.Böylece host ile plugin arasındaki ilişkiyi belirlemiş olacağız.
Host ve Plugin projeleri ayrı projeler olacağından dolayı ve bu iki proje de IyaziCan interface’ini kullanacağımızdan dolayı IyaziCan interface’ini ayrı bir projede yaratmayı unutmayın. Interface belirlendikten sonra uygulamamızı geliştirme işlemine geçebiliriz.Uygulamamız notepad uygulaması olacağından dolayı bir WindowsApplication projesi olacaktır.Uygulamanın yeni dosya açma,kaydet, farklı kaydet gibi kodlarını burda belirtmeyeceğim.Örnek dosyasını indirerek bu kodlara erişebilirsiniz. Host uygulamaya IyaziCan interface dosyasını referans göstermeyi unutmayın.
İlk ekranımıza bir göz atalım (Form1)
Dosya menüsü altında standart işlemlerimiz mevcut. Araçlar menüsü altında Eklenti yönetimi,Plugin kodu yazma(yazıCan) ve Eklentiler menüsünü yenile seçenekleri mevcut. Eklentiler menüsünde ise uygulamamızda yüklü olan eklentiler mevcut.
Eklenti yönetimi
Bu formda eklenti dosyalarının yükleneceği klasör seçimi yapılmaktadır.Ayrıca seçilen klasör altında mevcut olan eklenti dosyaları listelenmektedir.İstendiği taktirde bu dosyalar Kaldır butonu ile silinebilmektedir.
yazıCan
İşi daha da heyecanlı hale getiren bu formda yazıCan uygulamasında kullanacağımız eklentileri c# kullanarak kendimiz kodlayacağız. Plugin geliştirirken dikkat etmemiz gereken IyaziCan interface’ini uygulamamız ve Plugin’i yaratacağımız yeni bir AppDomain’e yükleyeceğimizden dolayı plugin sınıfının MarshalByRefObject sınıfından türemesidir. yazıCan ’da seçilecek bir metni büyük harfe çeviren bir plugin yazalım. Bunun için Araçlar menüsünden yazıCan seçeneğini seçin.Karşınıza plugin kodunu yazacağımız ekran gelecektir.İşlemler menüsünden "yazıCan Şablonu Uygula" şeçeneğini seçin.Gerekli kod ekrana yüklenecektir. Plugin ismi BuyukHarf olsun.Aşağıdaki kodu yazalım.
İşlemler menüsünden Derle şeçeneğini şeçelim.Ekranı kapattığımızda Eklentiler menüsü güncellenmiş olacaktır.
Hemen denemesini yapalım; Ana ekranda bir yazı yazın ve yazının bellirli bir bölümünü seçin, Eklentiler menüsünden BuyukHarf seçeneğini tıklayın.
Artık aynı yöntemi kullanarak uygulamamıza KüçükHarf,Kırp gibi değişik fonksiyonlar kazandıracak plugin leri yazıCan uygulamasında çalışma zamanında derleyip, kullanabiliriz. Örnekte değinmek istediğim son nokta Eklentiler menüsünde herhangi bir eklenti seçildiğinde çalışacak kod hakkında;
Dikkat ederseniz Activator.CreateInstanceFrom metodu ile ikinci AppDomain’e yüklediğimiz assembly nesnesini IyaziCan türünden o1 nesnesinde tutuyoruz.Bu şekilde plug in metodlarını kolay bir şekilde görebiliyor ve kullanabiliyoruz. Bu makalemde çalışma zamanında .Net kodu oluşturma/derleme ve Plugin tabanlı uygulamalar hakkında bilgi vermeye çalıştım. Umarım yararlı olmuştur. Hepinize mutlu günler dilerim.
Çalışma zamanında .net kodu oluşturmak/derlemek.
.Net ile uyumlu dilleri kullanarak çalışma zamanında kod oluşturma veya derleme yapma imkanımız mevcuttur. İlk bakışta aklınıza -"bu tür bir özelliği nerde kullanabiliriz?" sorusu gelebilir.Birkaç örnek vermek gerekirse kendi IDE’ nizi geliştirebilir veya çalışma zamanında yazdığınız kodu derleyip, yazılımda herhangi bir güncelleme yapmadan uygulamanızın içinde kullanabilirsiniz. .Net ile çalışma zamanında kod oluşturmak için System.CodeDom sınıfını ve derlemek için kullandığımız dile ait referans sınıfını kullanırız (c# için Microsoft.CSharp).
System.CodeDom İsim Alanı(Namespace)
Bu isim alanı bize .Net dili oluşturmak için gerekli sınıfları sunar. .Net dilinin yapısı tam olarak bu sınıf altında özetlenmiştir diyebiliriz. Birkaç örnek vermemiz gerekirse;
|
| Sınıf ismi | Açıklama |
| System.CodeDom.CodeNamespace | namespace tanımlamamızı sağlar. |
| System.CodeDom.CodeComment | kod yorumu tanımlamamızı sağlar. |
| System.CodeDom.CodeTypeDecleration | sınıf, yapı, arayüz gibi nesnelere tür atamamızı sağlar. |
| System.CodeDom.CodeEntryPointMethod | bir assembly’ nin giriş metodunu belitmemizi sağlar. |
| System.CodeDom.CodeTypeReferenceExpression | referans tür belirtmemizi sağlar. |
| System.CodeDom.CodeMethodInvokeExpression | metod çalıştırmamızı sağlar. |
| System.CodeDom.CodeCompileUnit | CodeDom sınıflarını içerir. |
CodeCompileUnit sınıfı
.Net dillerinde kodun belli bir etki alanı mevcuttur.Yazdığımız kod bir üye ye aittir bu üye bir sınıfa, seçimli olarak sınıf da bir isimalanına. Kod yazarken ilk olarak isimalanı sonra sınıf ardından üyeleri oluşturur ve gerekli kodları üyelere yazarız. Özetlemek gerekirse CodeDom isimalanındaki sınıfları kullanarak kod oluştururken aynı yöntemi uygulayacağız. CodeDom isimalanındaki bütün sınıflar bir ağaç yapısındadır ve en tepedeki sınıf CodeCompileUnit sınıfıdır.Kısaca bu sınıf .Net kod parçalarını içerir.
Bu yapı kod grafiği olarak isimlendirilmektedir.
.Net kodunun çalışma zamanında oluşturulması
Kod oluşturmak veya derlemek için üreteceğimiz veya derleme yapacağımız kodun dilini destekleyen sınıfları kullanırız. C# dili için bu Microsoft.CSharp isimalanı altındaki CSharpCodeProvider sınıfı, VB dili için Microsoft.VisualBasic isimalanı altındaki VBCodeProvider sınıfıdır. Bu sınıfların CompileAssemblyFromDom, CompileAssemblyFromFile veya CompileAssemblyFromSource metodlarını kullanırız.
| Metod ismi | Açıklama |
| CompileAssemblyFromDom | Kod grafiği yani CodeDom nesneleriyle derleme yapılır |
| CompileAssemblyFromFile | Kod bir dosyadan okunarak derleme yapılır |
| CompileAssemblyFromSource | Metoda kod parametre olarak gönderilerek derleme yapılır. |
HelloWorld örneği
CodeDom isimalanındaki sınıfları kullanarak HelloWorld kodu üretecek bir örnek yapalım.
| HelloWorld.cs |
| using System; using System.Collections.Generic; using System.Text; using System.CodeDom; using System.CodeDom.Compiler; using System.IO; using Microsoft.CSharp; namespace ConsoleApplication1 { class Program { static void Main(string[] args) { // CompileUnit nesnesi yaratılıyor. CodeCompileUnit compileUnit = new CodeCompileUnit(); // Acme ismiyle bir CodeNameSpace nesnesi yaratılıyor. CodeNamespace samples = new CodeNamespace("Acme"); // compileUnit nesnesine ekleniyor. compileUnit.Namespaces.Add(samples); // System isimalanı ekleniyor. samples.Imports.Add(new CodeNamespaceImport("System")); // Class1 ismiyle CodeTypeDecleration nesnesi yaratılıyor CodeTypeDeclaration class1 = new CodeTypeDeclaration("Class1"); // compileUnit nesnesine ekleniyor. samples.Types.Add(class1); // programın giriş noktasını belirlemek için CodeEntryPointMethod nesnesi yaratılıyor CodeEntryPointMethod start = new CodeEntryPointMethod(); // System.Console sınıfı için tanımlamalar yapılıyor. CodeTypeReferenceExpression csSystemConsoleType = new CodeTypeReferenceExpression("System.Console"); // Console.WriteLine satırı yaratılıyor. CodeMethodInvokeExpression cs1 = new CodeMethodInvokeExpression( csSystemConsoleType, "WriteLine", new CodePrimitiveExpression("Hello World!")); // WriteLine satırı programın giriş noktası olan metoda ekleniyor. start.Statements.Add(cs1); // İkinci WriteLine satırı ekleniyor. CodeMethodInvokeExpression cs2 = new CodeMethodInvokeExpression( csSystemConsoleType, "WriteLine", new CodePrimitiveExpression("Press the Enter key to continue.")); // WriteLine satırı programın giriş noktası olan metoda ekleniyor. start.Statements.Add(cs2); // System.Console.ReadLine komutu yaratılıyor. CodeMethodInvokeExpression csReadLine = new CodeMethodInvokeExpression( csSystemConsoleType, "ReadLine"); // ReadLine satırı programın giriş noktası olan metoda ekleniyor. start.Statements.Add(csReadLine); // Programın giriş noktası olan metod sınıf üyelerine ekleniyor. class1.Members.Add(start); // Kodun oluşturulması için gerekli nesneler yaratılıyor. Stream str = File.Open("c:\\kod.txt", FileMode.Create); StreamWriter sw = new StreamWriter(str); // C# kodumuzu oluşturacak CSharpCodeProvider ve ICodeGenerator nesneleri yaratılıyor. CSharpCodeProvider csProvider = new CSharpCodeProvider(); ICodeGenerator cg = csProvider.CreateGenerator(sw); // compileUnit nesnesi içinde bulunan kod dosyaya aktarılıyor. cg.GenerateCodeFromCompileUnit(compileUnit, sw, new CodeGeneratorOptions()); // İşi biten nesneler kapatılıyor. sw.Close(); str.Close(); } } } |
Örneğimizi çalıştırdığımızda bize C:\kod.txt dosyasını oluşturacaktır.
| kod.txt |
| //------------------------------------------------------------------------------ // // This code was generated by a tool. // Runtime Version:2.0.50727.42 // // Changes to this file may cause incorrect behavior and will be lost if // the code is regenerated. // //------------------------------------------------------------------------------ namespace Acme { using System; public class Class1 { public static void Main() { System.Console.WriteLine("Hello World!"); System.Console.WriteLine("Press the Enter key to continue."); System.Console.ReadLine(); } } } |
Dikkat ederseniz CodeDom sınıfını açıklarken c# diline bağımlı kalmadan, .Net dillerinin oluşturulup derlenebileceğinden bahsettim.HelloWorld.cs örneğindeki kod ile CodeDom yapısını destekleyen bütün dillerde kod oluşturabilir, derleyebiliriz. İsterseniz aynı örneği sadece iki satırını değiştirerek vb.net kodu üretmesi için uyarlayalım.
| HelloWorld.cs |
| using System; using System.Collections.Generic; using System.Text; using System.CodeDom; using System.CodeDom.Compiler; using System.IO; using Microsoft.VisualBasic; namespace ConsoleApplication1 { class Program { static void Main(string[] args) { ...... ...... ...... // Vb kodumuzu oluşturacak VBCodeProvider ve ICodeGenerator nesneleri yaratılıyor. VBCodeProvider csProvider = new VBCodeProvider(); ICodeGenerator cg = csProvider.CreateGenerator(sw); // compileUnit nesnesi içinde bulunan kod dosyaya aktarılıyor. cg.GenerateCodeFromCompileUnit(compileUnit, sw, new CodeGeneratorOptions()); // İşi biten nesneler kapatılıyor. sw.Close(); str.Close(); } } } |
Örneğimizi çalıştırdığımızda bize C:\kod.txt dosyasını vb.net dilinde oluşturacaktır.
| kod.txt |
| ’------------------------------------------------------------------------------ ’ <auto-generated> ’ This code was generated by a tool. ’ Runtime Version:2.0.50727.42 ’ ’ Changes to this file may cause incorrect behavior and will be lost if ’ the code is regenerated. ’ </auto-generated> ’------------------------------------------------------------------------------ Option Strict Off Option Explicit On Imports System Namespace Acme Public Class Class1 Public Shared Sub Main() System.Console.WriteLine("Hello World!") System.Console.WriteLine("Press the Enter key to continue.") System.Console.ReadLine End Sub End Class End Namespace |
CodeDom isimalanı gördüğünüz gibi dilden bağımsız kodun temsil edilmesini sağlar.
.Net kodunun çalışma zamanında derlenmesi
.Net kodu derleme için derleyeceğimiz dilin ilgili sınıflarını kullanacağız.Kod oluşturma işleminden farklı olarak derleme parametrelerini belirlemek için CompilerParameters sınıfı kullanmamız gerekmektedir.Sonuç olarak bu işlemi csc.exe yi çalıştırmakla aynı sayabilirsiniz.csc.exe derleme programının aldığı parametreleri burda CompilerParameters sınıfı ile temsil ediyoruz.C# kodu derlemek için CSharpCodeProvider sınıfını kullanacağız.
| HelloWorld.cs |
| using System; using System.Collections.Generic; using System.Text; using System.CodeDom; using System.CodeDom.Compiler; using System.IO; using Microsoft.CSharp; namespace ConsoleApplication1 { class Program { static void Main(string[] args) { ...... ...... ...... // C# kodumuzu oluşturacak CSharpCodeProvider ve ICodeGenerator nesneleri yaratılıyor. CSharpCodeProvider csProvider = new CSharpCodeProvider(); ICodeGenerator cg = csProvider.CreateGenerator(sw); // compileUnit nesnesi içinde bulunan kod dosyaya aktarılıyor. cg.GenerateCodeFromCompileUnit(compileUnit, sw, new CodeGeneratorOptions()); // İşi biten nesneler kapatılıyor. sw.Close(); str.Close(); CSharpCodeProvider provider = new CSharpCodeProvider(); // derleme parametreleri için CompilerParameters türünden bir nesne oluşturuyoruz. CompilerParameters cp = new CompilerParameters(); // Projenin System.dll i referans gösterdiğini belirtiyoruz.(opsiyonel) cp.ReferencedAssemblies.Add("System.dll"); // çalıştırılabilir bir assembly dosyası derlenmesi için özellik atanıyor. cp.GenerateExecutable = true; // derlenecek assembly dosyasını belirtiyoruz. cp.OutputAssembly = "c:\\HelloWorld.exe"; // kodun belleğe derlenmemesi için bu özelliğe false değerini atıyoruz. cp.GenerateInMemory = false; // kod derleniyor. CompilerResults cr = provider.CompileAssemblyFromFile(cp, new string[] {"C:\\kod.txt" }); // eğer hatalar mevcutsa ekrana basılıyor. if (cr.Errors.Count > 0) { Console.WriteLine("Derlemede Hata(lar) oluştu..."); foreach (CompilerError ce in cr.Errors) { Console.WriteLine(ce.ToString()); } } } } } |
C:\HelloWorld.exe miz derlenmiş durumdadır.
|
AppDomain sınıfı ve yönetimi
İşletim sistemleri genel olarak çalıştırdıkları uygulamalarda oluşacak herhangi bir problemin diğer çalışan uygulamaları etkilemesini önlemek için bu uygulamalar arasında bir izolasyon uygularlar. Bellek adresleri uygulamaya bağımlıdırlar.A uygulamasından B uygulamasına gönderilen bellek adresinin B uygulaması tarafından kullanılması, B uygulamasını %100 güvenli kılmaz.Bunun sebebi gönderilen bellek adresinin A uygulaması tarafından B’den habersiz olarak değiştirilebiliyor olmasıdır. AppDomain sınıfı uygulamamızın çalıştığı domain’in özelliklerine erişmemizi, yeni application domain yaratmamızı veya yarattığımız domainlerin bellekten kaldırılmasını sağlar.AppDomain sınıfına bu makalede değinmemin sebebi plug in konusuna bir ön hazırlık yapmaktır.Plug in konusunda uygulamamıza dinamik olarak dll assemblyleri yükleyip çalıştıracağız.Normalde çalışma zamanında AppDomain sınıfının Load veya Assembly sınıfının LoadFile metodyla dll dosyaları yüklememiz mümkündür.Fakat yüklenen assembly uygulamamızın çalıştığı application domain’e yüklenecektir.Yüklediğimiz assembly dosyalarını bellekten kaldırma olanağımız mevcut değildir.Bunu ancak application domain’i bellekten kaldırarak yapabiliriz ki bu mevcut çalışan uygulamamızın da sonlanması demektir. Bu sorunu aşmak için çalışma zamanında yükleyeceğimiz assembly dosyalarının yeni bir AppDomain de yüklenmesini sağlamamız gerekmektedir.AppDomain sınıfı bize yeni domainler yaratmamıza imkan sağlamaktadır.
Yeni bir AppDomain yaratmak
Yeni bir AppDomain yaratmak için AppDomain sınfıının CreateDomain metodunu çağırmamız gerekmektedir.
| YeniAppDomain.cs |
| using System; using System.Collections.Generic; using System.Text; namespace ConsoleApplication1 { class Program { static void Main(string[] args) { AppDomain domain = AppDomain.CreateDomain("Yiğit"); Console.WriteLine("Yeni yaratılan domain ismi: {0}",domain.FriendlyName); Console.WriteLine("Mevcut domain ismi: {0}", AppDomain.CurrentDomain.FriendlyName); } } } |
Uygulamamızı çalıştırdığımızda iki ayrı application domain’e sahip olacağız.
|
Mevcut bir AppDomain’in bellekten kaldırılması için AppDomain sınıfına ait Unload metodunu çağırmamız yeterli olacaktır.
| YeniAppDomain.cs |
| using System; using System.Collections.Generic; using System.Text; namespace ConsoleApplication1 { class Program { static void Main(string[] args) { AppDomain domain = AppDomain.CreateDomain("Yiğit"); Console.WriteLine("Yeni yaratılan domain ismi: {0}",domain.FriendlyName); Console.WriteLine("Mevcut domain ismi: {0}", AppDomain.CurrentDomain.FriendlyName); AppDomain.Unload(domain); try { Console.WriteLine("Yeni yaratılan domain ismi: {0}", domain.FriendlyName); } catch (Exception excp) { Console.WriteLine("{0}", excp.Message); } } } } |
AppDomain nesnemiz bellekten kaldırıldığıdan dolayı "Attempted to access an unloaded AppDomain (Bellekten kaldırılmış bir AppDomain’e erişmeye çalıştınız)" hatasını aldık.
Diğer bir AppDomain’e assembly yüklemek.
Plugin örneğinde gerçekleştireceğimiz işlem dll lerin çalışma zamanında ikinci bir AppDomain nesnesine yüklenmesidir.Bunu Activator sınıfını kullanarak gerçekleştiriyoruz.
| Activator.CreateInstanceFrom( yenidomain, "c:\\Test.dll", "Test", false, BindingFlags.Instance | BindingFlags.Public | BindingFlags.CreateInstance, null, new object[] { }, null, null, null).Unwrap(); |
CreateInstanceFrom metoduyla Test.dll assembly sini yarattığımız yeni AppDomain’e yüklüyoruz.Böylece yenidomain’i bellekten kaldırdığımızda yüklenen dll de kaldırılmış oluyor. Plugin tabanlı programlama
Evet geldik makalenin asıl konusuna.Geliştirdiğimiz uygulamaların esnekliğini,güncelleme kolaylığını ve uyarlanabilirliğini en iyi Plugin teknolojisini kullanarak sağlayabiliriz.Gerçek hayattan bir örnek vermek gerekirse, bir şirket yöneticisi olduğunuzu düşünün.Şirkete araba gerekiyor.Arabayı şirkete alıp bütün işlemlerini kendiniz takip edebilirsiniz veya bir araba kiralama şirketinden araba kiralarsınız.Arabayı kendi şirketinizin üstüne alırsanız, bir üst modele geçmek istediğinizde bütün işlemlerle siz uğraşmak zorunda kalacaksınız.Arabayı kiraladığınız taktirde bu tür sorunlarla sizin yerinize kiralama şirketi uğraşacaktır.Bir üst modele çok rahat bir şekilde geçebileceksiniz.
İki ayrı yapımız olacaktır.Host uygulaması ve Plugin.Host uygulaması plugin lerin yüklendiği yani bizim asıl uygulamamızdır.Plug in ise Host uygulamamızda çalıştıracağımız kodu içerecektir. Peki Host uygulamamıza yükleyeceğimiz Plugin lerin üye bilgilerine nasıl ulaşacağız? Bu karışıklığı interface kullanarak çözebiliriz.Böylece host uygulama,plug in den hangi metodları isteyeceğini bilir, plugin uygulaması ise host uygulamasına hangi metodları sağlayacağını.
|
Plugin tabanlı uygulama geliştirirken interface tasarımı önem teşkil etmektedir.Hatalı bir interface tasarımı host uygulamasının tekrar derlenmesi ve tekrar dağıtımı demektir.Bu sebepten dolayı interface tasarlanırken dikkat edilmelidir.
Örnek uygulama : yazıCan
Makale için geliştireceğim uygulama ve uygulamanın ismi konusunda karar verememiştim.Murat Küçükosman arkadaşıma teşekkürü bir borç biliyorum.
Örnek uygulama olarak bir notepad uygulaması geliştireceğiz.Uygulayacağımız plugin ler ise seçilen metin üzerinde bazı işlemler gerçekleştirip host uygulamaya metni geri gönderecekler.
İşi daha da heyecanlı hale getirip, yazıCan uygulamamızda plugin leri CodeDom ile çalışma zamanında yazıp derleyeceğiz.
İşe başlamadan önce plugin konusunda da önemine değindiğim interface imizi geliştirelim.Host uygulama Plugin den neler bekleyecek plugin neler sağlayacak.
Host uygulamasında seçilen metnin plugin tarafından işlenip geri gönderileceğinden bahsettik.Bunun için bir metodumuz olsun.String türünden parametre alsın ve String türünden değer döndürsün.Böylece host ile plugin arasındaki ilişkiyi belirlemiş olacağız.
| IyaziCan.cs |
| using System; using System.Collections.Generic; using System.Text; namespace yaziCanInterface { public interface IyaziCan { string ProcessValue(string TextValue); } } |
Host ve Plugin projeleri ayrı projeler olacağından dolayı ve bu iki proje de IyaziCan interface’ini kullanacağımızdan dolayı IyaziCan interface’ini ayrı bir projede yaratmayı unutmayın. Interface belirlendikten sonra uygulamamızı geliştirme işlemine geçebiliriz.Uygulamamız notepad uygulaması olacağından dolayı bir WindowsApplication projesi olacaktır.Uygulamanın yeni dosya açma,kaydet, farklı kaydet gibi kodlarını burda belirtmeyeceğim.Örnek dosyasını indirerek bu kodlara erişebilirsiniz. Host uygulamaya IyaziCan interface dosyasını referans göstermeyi unutmayın.
|
İlk ekranımıza bir göz atalım (Form1)
|
Dosya menüsü altında standart işlemlerimiz mevcut. Araçlar menüsü altında Eklenti yönetimi,Plugin kodu yazma(yazıCan) ve Eklentiler menüsünü yenile seçenekleri mevcut. Eklentiler menüsünde ise uygulamamızda yüklü olan eklentiler mevcut.
Eklenti yönetimi
Bu formda eklenti dosyalarının yükleneceği klasör seçimi yapılmaktadır.Ayrıca seçilen klasör altında mevcut olan eklenti dosyaları listelenmektedir.İstendiği taktirde bu dosyalar Kaldır butonu ile silinebilmektedir.
|
yazıCan
İşi daha da heyecanlı hale getiren bu formda yazıCan uygulamasında kullanacağımız eklentileri c# kullanarak kendimiz kodlayacağız. Plugin geliştirirken dikkat etmemiz gereken IyaziCan interface’ini uygulamamız ve Plugin’i yaratacağımız yeni bir AppDomain’e yükleyeceğimizden dolayı plugin sınıfının MarshalByRefObject sınıfından türemesidir. yazıCan ’da seçilecek bir metni büyük harfe çeviren bir plugin yazalım. Bunun için Araçlar menüsünden yazıCan seçeneğini seçin.Karşınıza plugin kodunu yazacağımız ekran gelecektir.İşlemler menüsünden "yazıCan Şablonu Uygula" şeçeneğini seçin.Gerekli kod ekrana yüklenecektir. Plugin ismi BuyukHarf olsun.Aşağıdaki kodu yazalım.
|
İşlemler menüsünden Derle şeçeneğini şeçelim.Ekranı kapattığımızda Eklentiler menüsü güncellenmiş olacaktır.
|
Hemen denemesini yapalım; Ana ekranda bir yazı yazın ve yazının bellirli bir bölümünü seçin, Eklentiler menüsünden BuyukHarf seçeneğini tıklayın.
|
Artık aynı yöntemi kullanarak uygulamamıza KüçükHarf,Kırp gibi değişik fonksiyonlar kazandıracak plugin leri yazıCan uygulamasında çalışma zamanında derleyip, kullanabiliriz. Örnekte değinmek istediğim son nokta Eklentiler menüsünde herhangi bir eklenti seçildiğinde çalışacak kod hakkında;
| try { AppDomain domain = AppDomain.CreateDomain("PluginDomain"); IyaziCan o1 = (IyaziCan)Activator.CreateInstanceFrom( domain, strPluginFolder + @"\" + sender.ToString() + ".dll", sender.ToString(), false, BindingFlags.Instance | BindingFlags.Public | BindingFlags.CreateInstance, null, new object[] { }, null, null, null).Unwrap(); this.rtb.SelectedText = o1.ProcessValue(this.rtb.SelectedText); AppDomain.Unload(domain); } catch (Exception excp) { MessageBox.Show(string.Format("Eklenti çalıştırılırken ’{0}’ hatası oluştu.", excp.Message)); return; } |
Dikkat ederseniz Activator.CreateInstanceFrom metodu ile ikinci AppDomain’e yüklediğimiz assembly nesnesini IyaziCan türünden o1 nesnesinde tutuyoruz.Bu şekilde plug in metodlarını kolay bir şekilde görebiliyor ve kullanabiliyoruz. Bu makalemde çalışma zamanında .Net kodu oluşturma/derleme ve Plugin tabanlı uygulamalar hakkında bilgi vermeye çalıştım. Umarım yararlı olmuştur. Hepinize mutlu günler dilerim.
